Sel Nedir? - IRCDefteri

CeReN · 27.Eylül.2022

Ister inanin ister inanmayin, sel, siddetli hava kosullarinin en olumcul turudur. Muhtemelen sel ve su baskinlari hakkinda bilmediginiz cok sey vardir. Bu yazida, sel hakkinda bilinmesi gereken her seyin uzerinden gececegiz; “Sele ne sebep olur?” ve “Sel nerede meydana gelir?” gibi yaygin sorulari yanitlayacagiz.Sel Nedir?

Sel, genellikle kuru olan araziyi su altinda birakan bir su tasmasidir. Seller hidroloji disiplininin bir calisma alanidir. En yaygin ve yaygin dogal siddetli hava olayidir.

Seller cok farkli gorunebilir cunku sel, birkac inc sudan birkac metreye kadar her seyi kapsar. Ayrica hizli bir sekilde ortaya cikabilir veya kademeli olarak olusabilir.

Bes tur sel vardir. Bunlar sunlardir:
“1” Nehir Taskini
“2” Kiyi Seli
Firtina Dalgasi
“4” Ic Su Taskinlari
“5” Ani Sel

Yukaridaki listeden de anlayabileceginiz gibi, sel hem kiyi hem de ic kesimler dahil olmak uzere her yerde meydana gelebilir.

Nehir Taskini Nedir?
Nehir taskini, su seviyeleri nehir kiyilarinin ust kismina yukseldiginde meydana gelir. Bu sel tum nehir ve dere kanallarinda meydana gelebilir. Buna kucuk akarsulardan dunyanin en buyuk nehirlerine kadar her sey dahildir.

Nehir Taskinlarinin Nedenleri
Nehir taskinlari tipik olarak dort nedenden dolayi meydana gelir. Bunlar:

Tropikal firtina sistemlerinden gelen asiri yagmurun karaya ulasmasi.
Ayni alan uzerinde uzun sure devam eden gok gurultulu firtinalar.
Kombine yagis ve kar erimesi.
Buz receli.

Nehir taskinlari aniden veya yavasca meydana gelebilir. Ani nehir taskinlari daha cok kucuk nehirlerde, dik vadilere sahip nehirlerde, uzunlugunun buyuk bir kismi gecirimsiz arazide akan nehirlerde ve normalde kuru olan kanallarda meydana gelir.

Ote yandan, az yukselen nehir taskinlari tipik olarak genis su toplama alanlarina sahip buyuk nehirlerde meydana gelir. Su toplama alani, yagislarin toplandigi ve ortak bir cikisa aktigi herhangi bir arazi alanidir.

Kiyi Selleri Nedir?
Kiyi taskini, kiyi boyunca normalde kuru olan kara alanlarinin deniz suyu ile dolmasidir.

Kiyi Selinin Nedenleri

Kiyi taskinlari tipik olarak denizdeki gelgit dalgalanmalari, siddetli ruzgarlar ve barometrik basincin birlesiminin bir sonucudur. Bu kosullar tipik olarak denizdeki firtinalardan kaynaklanir:

Tropikal sIklonlar
Tsunami
Ortalamadan yuksek gelgitler

Sel Nedir?Firtina Dalgasi Nedir?
Genellikle kiyi taskinlari ile iliskilendirilen bir diger taskin turu de firtina kabarmasidir. Firtina dalgasi, kiyi bolgelerindeki su seviyesinin normal astronomik gelgitin uzerinde anormal bir sekilde yukselmesidir.

Firtina Dalgalanmasinin Nedenleri
Firtina dalgasi her zaman kiyilarda normalden daha yuksek gelgitlere neden olan meteorolojik firtinalarin bir sonucudur. Bu dalgalanmayi yaratan firtinanin uc bolumu vardir. Bunlar:

Ruzgar
Dalgalar
Dusuk atmosferik basinc

Firtina dalgasi son derece tehlikeli bir sel turudur. Ayni anda genis kiyi alanlarini sular altinda birakabilir. Ayrica cok hizli bir sekilde sele neden olabilir. Firtina dalgasi yuksek gelgit ile ayni zamanda meydana geldiginde asiri sel olusur. Bu, firtina gelgitlerinin 6 metrenin uzerine cikmasina neden olabilir! Meteoroloji uzmanlari her zaman firtina kabarmasinin herhangi bir tropikal sistemin en tehlikeli yonu oldugunu vurgulamaktadir. Hem can hem de mal icin en buyuk tehdidi olusturur.

Ic Sel Nedir?
Ic sel, kiyi bolgesinde degil ic bolgede meydana gelen seldir. Bu nedenle, kiyi taskinlari ve firtina dalgalari ic sel degildir.

Ic Selin Nedenleri
Ic kesimlerde meydana gelen sellerin sorumlusu neredeyse her zaman yagislardir. Yagmur ic kesimlerde iki sekilde sele neden olur. Birkac gun boyunca duzenli olarak yagan yagmurla ya da kisa ve yogun bir yagis donemiyle meydana gelebilir.

Yagmur daha yaygin bir neden olmasina ragmen kar erimesi de ic sellere neden olur. Ic sellerin bir baska nedeni de su yollarinin enkaz, buz veya barajlar tarafindan tikanmasidir. Ic bolgelerdeki seller genellikle kentsel alanlarda daha kotudur cunku suyun gidebilecegi bir yer yoktur. Asagidaki kentsel ozellikler kentsel sel yaratabilir veya ic selleri daha da kotulestirebilir:

Asfalt yollar ve caddeler
Dusuk kapasiteli drenaj ekipmanlari
Yogun binalar
Dusuk miktarda yesil alan

Ani Sel Nedir?
En bilinen ve olumcul sel turu ani seldir. Ani sel, siddetli yagistan (veya baska bir nedenden) sonra 6 saat icinde ve genellikle 3 saat icinde baslayan seldir.

Ani Sellere Ne Sebep Olur?
Ani seller cesitli nedenlerle meydana gelebilir. Ani sellerin cogu, kisa bir sure icinde (normalde 6 saat veya daha kisa bir sure) siddetli firtinalardan kaynaklanan asiri yogun yagislardan sonra meydana gelir. Ani sel olasiligini belirlemek icin iki temel unsur vardir:

“1” Yagis orani
“2” Yagis suresi

Ani seller ayrica barajlar yikildiginda, setler coktugunde veya bir buz kutlesi buyuk miktarda su biraktiginda da meydana gelir.

Ani Sellerin Tehlikeleri
Ani seller son derece gucludur. Kayalari yuvarlamaya, agaclari yerinden sokmeye, binalari ve kopruleri yikmaya ve yeni kanallar acmaya yetecek guce sahiptirler. Bu sel turu, nehir yataklarini, sehir sokaklarini veya kanyonlari yirtip gecen ve yollarina cikan her seyi silip supuren azgin sellerle karakterize edilir. Yuksekligi 30 metreye ulasan ani seller topluluklari tamamen kaplayabilir.

Ani sellerin bu kadar tehlikeli olmasinin bir baska nedeni de cok az veya hic uyari olmadan meydana gelebilmesidir. Bu durum ozellikle barajlar ya da setler yikildiginda gecerlidir. Ulusal Hava Durumu Servisi, bir ani sel olayi meydana gelmeden once bolgenizin sel riskini bilmenizi onermektedir. Ayrica, ani bir sel durumunda aileniz ya da is yeriniz icin bir afet plani hazirlamanizi tavsiye etmektedir.

Sel Nedenleri ve EtkileriSel Nedir?
Ne tur bir selle karsi karsiya olursaniz olun, genellikle ayni temel faktorlerden kaynaklanir ve her zaman olumsuz etkileri vardir.

Sele Ne Sebep Olur?
Selin pek cok farkli nedeni vardir. Farkli sel turlerinin tipik olarak farkli nedenleri olsa da, cogu sel asagidaki faaliyetlerden birinden kaynaklanir.

“1” Siddetli yagis selin en basit nedenidir. Cok fazla yagmur yagdiginda ya da cok hizli yagdiginda, yagmurun gidebilecegi bir yer yoktur. Bu da ani sel gibi taskinlara yol acabilir.

“2” Tasan nehirler sellerin bir baska nedenidir. Nehir taskinlari yasamak icin illa ki siddetli yagmurlar yagmasi gerekmez. Daha once de belirttigimiz gibi, nehirde enkaz veya suyun akisini engelleyen barajlar oldugunda nehir taskinlari meydana gelebilir.

Kirik barajlar da selin bir baska nedenidir. Eski altyapi, siddetli yagmurlar geldiginde ve su seviyeleri yukseldiginde arizalanabilir. Barajlar yikildiginda, suphelenmeyen hanelerin uzerine su akintilari birakirlar.

“4” Firtina dalgalari ve tsunamiler de sele neden olur. Kasirgalar ve diger tropikal sistemlerden kaynaklanan firtina dalgalari deniz seviyesinin yukselmesine ve normalde kuru olan kiyi bolgelerinin birkac metre suyla kaplanmasina neden olabilir. Tsunamiler ise depremlerin ya da su alti volkanik patlamalarin neden oldugu dev dalgalardir. Bu dalgalar ic kesimlere dogru ilerledikce yukseklik kazanir ve kiyi bolgelerinde cok fazla suyu ic kesimlere dogru itebilir.

“5” Dik kiyilari olan kanallar da selden sorumludur. Taskinlar genellikle gollere, nehirlere ve diger havzalara hizli akis oldugunda meydana gelir. Bu durum genellikle nehirler ve dik kenarlara sahip diger kanallar icin gecerlidir.

“6” Bitki ortusu eksIkligi sele neden olabilir. Bitki ortusu yuzey akisini yavaslatmaya ve taskinlari onlemeye yardimci olabilir. Bitki ortusu olmadiginda, suyun akip nehir kiyilarina ve derelere tasmasini engelleyecek cok az sey vardir.

“7” Eriyen kar ve buz, selin bir diger yaygin nedenidir. Buyuk miktarda kar ve/veya buz hizla eridiginde, genellikle alcak alanlar disinda gidecek bir yeri yoktur.

Su baskinlarinin tum nedenleri bunlar degildir, ancak en yaygin olanlardan bazilaridir.

Selin Etkileri
Bir selin nedeni ne olursa olsun, toplumunuz uzerinde yikici etkileri olabilir. Aslinda selin bircok tehlikeli etkisi vardir. Seller fiziksel tehlikenin yani sira ekonomik ve sosyal sorunlara da neden olur. Bu bolumde, en yaygin sel etkilerini ele alacagiz.

Can Kayiplari
Selin en agir etkisi olumdur. Aslinda sel, bir numarali siddetli hava katilidir. Seller tarih boyunca binlerce insanin hayatina mal olmustur. Peki sel nasil oldurur?

Seller insanlari hizla akan sulara surukleyerek ya da bogarak oldurur. Bir insani surukleyip goturmek icin sadece 15 santim su yeterlidir. Seller ayrica binalari yikarak ve guvensiz ortamlar yaratarak da insanlari oldurebilir. Selin genellikle goz ardi edilen olumcul etkilerinden biri de su kaynakli hastaliklardir.

Maddi HasarSel Nedir?
Bir arabanin sel sularina kapilip gitmesi icin sadece bir metre sel suyu gerektiginden, sel buyuk mal kayiplarina da yol acabilir. Sel sularinda suruklenen arabalarin goruntulerini mutlaka gormussunuzdur. Bu nedenle arac kullanirken su basmis alanlardan kacinmak cok onemlidir. Selde suruklenip gittiginde arabanizin icinde olmak istemezsiniz!
Sel ayni zamanda pencereleri ucurarak, kapilari supurerek, duvarlari ve temelleri asindirarak ve altyapiya hizla enkaz gondererek binalarda maddi hasara neden olur. Sel sulari iceri girdiginde zarar goren bir ev veya is yerindeki mobilya ve esyalardan bahsetmiyoruz bile.

Ekonomik Etkiler
Selin ekonomik etkisi bir toplum icin yikici olabilir. Bu, iletisim kuleleri, enerji santralleri, yollar ve kopruler gibi seylerin hasar gormesi ve kesintiye ugramasindan kaynaklanir. Bu da bir bolgedeki ticari faaliyetleri durma noktasina getirir. Cogu zaman buyuk sel felaketleri, sel sulari cekildikten uzun sure sonra normal yasamin yerinden oynamasina ve islevsizlesmesine neden olur.

Sel felaketleriyle iliskili yuksek yardim ve kurtarma maliyetleri nedeniyle sel, ekonomik buyume ve kalkinmayi engeller.
Sik sIk sele maruz kalan bolgelerde, altyapi ve diger gelismis faaliyetlere yatirim yapilmasi olasiligi daha dusuktur.

Selin PsIkososyal Etkileri
Sel, magdurlar icin kalici travma da yaratabilir. Sevdiklerini ya da evlerini kaybetmek, ozellikle cocuklar uzerinde buyuk bir duygusal yikima yol acabilir. Kisinin evinden olmasi ve gecim kaynagini kaybetmesi surekli strese neden olabilir ve kalici psIkolojik etkiler yaratabilir.

Sel Guvenligi Ipuclari
Sellerin bircok nedeni olsa da, aileleri, isletmeleri ve topluluklari guvende tutmaya yardimci olacak kanitlanmis sel guvenligi ve sel onleme ipuclari vardir.

Selden Once Ne Yapmaliyim?
Selden once yapmaniz gereken ilk sey bir acil durum kiti olusturmaktir. Sel acil durum kitiniz yiyecek, su ve ilac icermelidir. Bu malzemelerden her bir kisiye uc gun yetecek kadar bulundurmalisiniz. Ayrica kitinize asagidakileri de koymalisiniz:

Telefon Sarj Cihazi
Piller
Battaniyeler
El fenerleri
Ilk Yardim Kiti
Lastik Botlar ve Eldivenler
Hava Durumu Radyosu
Ayrica yaninizda bir cep telefonu bulundurmalisiniz. Bu sekilde arkadaslariniz, aileniz ve is arkadaslarinizla iletisim kurabilirsiniz.

Bir sele hazirlanmak icin yapabileceginiz bir sonraki sey, sel riskini degerlendirmek icin evinizin veya kurulusunuzun konumunu arastirmaktir. Bir sel ovasinda mi bulunuyorsunuz? Daha yuksek bir yere cikmanin en hizli yolu nedir? Bu sorularin yanitlarini bilmek sel durumunda size yardimci olabilir.

Yerel acil durum yonetim kurumunuzu ve toplumunuzla nasil iletisim kurduklarini ogrenin. Indirebileceginiz bir mobil uygulamalari var mi? Onlari sosyal medyada takip etmeli misiniz? Televizyonda veya yerel radyo istasyonlarinda selle ilgili bir duyuru yayinlanacak mi?

Sel Gozlemleri ve Uyarilari
Sel izleme ve uyarilarinin ilk seviyesi sel tavsiyesidir. Sel Tavsiyesi, sele neden olabilecek bir hava olayinin meydana gelecegi tahmin edildigi icin olasi sellere karsi dikkatli olmaniz gerektigi anlamina gelir. Ulusal Hava Durumu Servisi bu tavsiyeleri, selin bir uyari yayinlayacak kadar kotu olmasinin beklenmedigi, ancak yine de kucuk tehditler olusturabilecegi durumlarda yayinlar.

Sel Gozlemi, belirli bir tehlikeli hava olayinin meydana gelmesi icin kosullar uygun oldugundan sele karsi hazirlikli olmaniz gerektigi anlamina gelir. Sel Uyarisi, sele neden olabilecek tehlikeli bir hava olayinin yakin oldugu ya da halihazirda gerceklestigi anlamina gelir. Ani Sel Uyarisi, ani bir selin yakin oldugu veya meydana geldigi anlamina gelir. Sele egilimli bir bolgedeyseniz derhal yuksek bir yere cikin. Bu bildirimlere her zaman dikkat etmeli ve farkli seviyelerin ne anlama geldigini anlamalisiniz.

Sel Sirasinda Ne Yapmaliyim?

Eger bir sel olayi yasaniyorsa, guvende kalmak icin atabileceginiz adimlar vardir. Unutulmamasi gereken ilk ve en onemli sey sel sularindan uzak durmaktir. Bu, arabada olsaniz bile gecerlidir. Unutmayin: Arkanizi donun, bogulmayin! Sel sulari goz acip kapayincaya kadar yukselebilir veya yogunluk kazanabilir. Her ne pahasina olursa olsun sel sularindan uzak durun. Selde hayatta kalmaniza yardimci olacak bir diger onemli ipucu da yetkililerin tahliye emirlerini dinlemektir. Tahliye emirlerini ilk duydugunuz anda dinlemeniz gerektigini de vurguluyoruz. Sadece birkac dakika beklemek bile yasam ile olum arasindaki fark olabilir. Ve geride kalmak, yukselen sulardan kurtarilmaniz gerektiginde sizi ve digerlerini riske atabilir.

Sel sirasinda dikkat edilmesi gereken son bir yararli sel guvenligi ipucu da suyun elektrik prizlerini kapladigi odalardan uzak durmaktir. Bu oldukca aciklayicidir; su basan evinizde veya is yerinizde yururken elektrik carpmasini istemezsiniz.

Selden Sonra Ne Yapmaliyim?
Sel sulari cekildikten sonra guvende oldugunuzu dusunebilirsiniz. Ancak, sagliginizi ve mulkunuzu tehdit edebilecek pek cok sel tehlikesi hala mevcuttur. Selin mulkunuze zarar vermesi durumunda yapmaniz gerekenler de vardir. Selden sonra alinacak en onemli guvenlik onlemlerinden biri, suyunuzun icmek icin guvenli oldugundan emin olmaktir. Sel sirasinda yeralti sulari kirlenmis olabilir, bu nedenle muslugu actiginizda suyun guvenli oldugunu dusunmeyin. Yerel yetkililer suyun icmek icin guvenli olup olmadigini veya kullanmadan once kaynatmaniz gerekip gerekmedigini size bildirecektir.

Selden sonra durgun su da bir tehlikedir. Siddetli bir selle kiyaslandiginda uysal gorunse de, geride kalan durgun su bakteriler icin bir ureme alanidir ve toksin veya kimyasal tasiyabilir. Temizlik icin veya baska bir nedenle durgun suya dokunmaniz gerekiyorsa, kendinizi lastik eldivenler, botlar ve diger koruyucu ekipmanlarla koruyun.Sel Nedir?

Sel sulari keskin veya tehlikeli nesneleri de gizleyebilir, bu nedenle mumkunse suya girmekten kacinmak en iyisidir.
Sular cekildikten sonra akilda tutulmasi gereken son bir sel guvenligi ipucu, selden etkilenen binalara veya alanlara geri donmek icin yerel yetkililerden izin alinmasini beklemektir. Eviniz veya ofisiniz sizin icin guvenli gorunse de, buyuk yapisal veya elektriksel tehlikeler olabilir. Her zaman her seyin netlesmesini bekleyin.

ALİNTİ ~

27.Eylül.2022	#1
Çevrimdışı CeReN Bizimsohbet.net	Sel Nedir? Ister inanin ister inanmayin, sel, siddetli hava kosullarinin en olumcul turudur. Muhtemelen sel ve su baskinlari hakkinda bilmediginiz cok sey vardir. Bu yazida, sel hakkinda bilinmesi gereken her seyin uzerinden gececegiz; “Sele ne sebep olur?” ve “Sel nerede meydana gelir?” gibi yaygin sorulari yanitlayacagiz.Sel Nedir? Sel, genellikle kuru olan araziyi su altinda birakan bir su tasmasidir. Seller hidroloji disiplininin bir calisma alanidir. En yaygin ve yaygin dogal siddetli hava olayidir. Seller cok farkli gorunebilir cunku sel, birkac inc sudan birkac metreye kadar her seyi kapsar. Ayrica hizli bir sekilde ortaya cikabilir veya kademeli olarak olusabilir. Bes tur sel vardir. Bunlar sunlardir: “1” Nehir Taskini “2” Kiyi Seli Firtina Dalgasi “4” Ic Su Taskinlari “5” Ani Sel Yukaridaki listeden de anlayabileceginiz gibi, sel hem kiyi hem de ic kesimler dahil olmak uzere her yerde meydana gelebilir. Nehir Taskini Nedir? Nehir taskini, su seviyeleri nehir kiyilarinin ust kismina yukseldiginde meydana gelir. Bu sel tum nehir ve dere kanallarinda meydana gelebilir. Buna kucuk akarsulardan dunyanin en buyuk nehirlerine kadar her sey dahildir. Nehir Taskinlarinin Nedenleri Nehir taskinlari tipik olarak dort nedenden dolayi meydana gelir. Bunlar: Tropikal firtina sistemlerinden gelen asiri yagmurun karaya ulasmasi. Ayni alan uzerinde uzun sure devam eden gok gurultulu firtinalar. Kombine yagis ve kar erimesi. Buz receli. Nehir taskinlari aniden veya yavasca meydana gelebilir. Ani nehir taskinlari daha cok kucuk nehirlerde, dik vadilere sahip nehirlerde, uzunlugunun buyuk bir kismi gecirimsiz arazide akan nehirlerde ve normalde kuru olan kanallarda meydana gelir. Ote yandan, az yukselen nehir taskinlari tipik olarak genis su toplama alanlarina sahip buyuk nehirlerde meydana gelir. Su toplama alani, yagislarin toplandigi ve ortak bir cikisa aktigi herhangi bir arazi alanidir. Kiyi Selleri Nedir? Kiyi taskini, kiyi boyunca normalde kuru olan kara alanlarinin deniz suyu ile dolmasidir. Kiyi Selinin Nedenleri Kiyi taskinlari tipik olarak denizdeki gelgit dalgalanmalari, siddetli ruzgarlar ve barometrik basincin birlesiminin bir sonucudur. Bu kosullar tipik olarak denizdeki firtinalardan kaynaklanir: Tropikal sIklonlar Tsunami Ortalamadan yuksek gelgitler Sel Nedir?Firtina Dalgasi Nedir? Genellikle kiyi taskinlari ile iliskilendirilen bir diger taskin turu de firtina kabarmasidir. Firtina dalgasi, kiyi bolgelerindeki su seviyesinin normal astronomik gelgitin uzerinde anormal bir sekilde yukselmesidir. Firtina Dalgalanmasinin Nedenleri Firtina dalgasi her zaman kiyilarda normalden daha yuksek gelgitlere neden olan meteorolojik firtinalarin bir sonucudur. Bu dalgalanmayi yaratan firtinanin uc bolumu vardir. Bunlar: Ruzgar Dalgalar Dusuk atmosferik basinc Firtina dalgasi son derece tehlikeli bir sel turudur. Ayni anda genis kiyi alanlarini sular altinda birakabilir. Ayrica cok hizli bir sekilde sele neden olabilir. Firtina dalgasi yuksek gelgit ile ayni zamanda meydana geldiginde asiri sel olusur. Bu, firtina gelgitlerinin 6 metrenin uzerine cikmasina neden olabilir! Meteoroloji uzmanlari her zaman firtina kabarmasinin herhangi bir tropikal sistemin en tehlikeli yonu oldugunu vurgulamaktadir. Hem can hem de mal icin en buyuk tehdidi olusturur. Ic Sel Nedir? Ic sel, kiyi bolgesinde degil ic bolgede meydana gelen seldir. Bu nedenle, kiyi taskinlari ve firtina dalgalari ic sel degildir. Ic Selin Nedenleri Ic kesimlerde meydana gelen sellerin sorumlusu neredeyse her zaman yagislardir. Yagmur ic kesimlerde iki sekilde sele neden olur. Birkac gun boyunca duzenli olarak yagan yagmurla ya da kisa ve yogun bir yagis donemiyle meydana gelebilir. Yagmur daha yaygin bir neden olmasina ragmen kar erimesi de ic sellere neden olur. Ic sellerin bir baska nedeni de su yollarinin enkaz, buz veya barajlar tarafindan tikanmasidir. Ic bolgelerdeki seller genellikle kentsel alanlarda daha kotudur cunku suyun gidebilecegi bir yer yoktur. Asagidaki kentsel ozellikler kentsel sel yaratabilir veya ic selleri daha da kotulestirebilir: Asfalt yollar ve caddeler Dusuk kapasiteli drenaj ekipmanlari Yogun binalar Dusuk miktarda yesil alan Ani Sel Nedir? En bilinen ve olumcul sel turu ani seldir. Ani sel, siddetli yagistan (veya baska bir nedenden) sonra 6 saat icinde ve genellikle 3 saat icinde baslayan seldir. Ani Sellere Ne Sebep Olur? Ani seller cesitli nedenlerle meydana gelebilir. Ani sellerin cogu, kisa bir sure icinde (normalde 6 saat veya daha kisa bir sure) siddetli firtinalardan kaynaklanan asiri yogun yagislardan sonra meydana gelir. Ani sel olasiligini belirlemek icin iki temel unsur vardir: “1” Yagis orani “2” Yagis suresi Ani seller ayrica barajlar yikildiginda, setler coktugunde veya bir buz kutlesi buyuk miktarda su biraktiginda da meydana gelir. Ani Sellerin Tehlikeleri Ani seller son derece gucludur. Kayalari yuvarlamaya, agaclari yerinden sokmeye, binalari ve kopruleri yikmaya ve yeni kanallar acmaya yetecek guce sahiptirler. Bu sel turu, nehir yataklarini, sehir sokaklarini veya kanyonlari yirtip gecen ve yollarina cikan her seyi silip supuren azgin sellerle karakterize edilir. Yuksekligi 30 metreye ulasan ani seller topluluklari tamamen kaplayabilir. Ani sellerin bu kadar tehlikeli olmasinin bir baska nedeni de cok az veya hic uyari olmadan meydana gelebilmesidir. Bu durum ozellikle barajlar ya da setler yikildiginda gecerlidir. Ulusal Hava Durumu Servisi, bir ani sel olayi meydana gelmeden once bolgenizin sel riskini bilmenizi onermektedir. Ayrica, ani bir sel durumunda aileniz ya da is yeriniz icin bir afet plani hazirlamanizi tavsiye etmektedir. Sel Nedenleri ve EtkileriSel Nedir? Ne tur bir selle karsi karsiya olursaniz olun, genellikle ayni temel faktorlerden kaynaklanir ve her zaman olumsuz etkileri vardir. Sele Ne Sebep Olur? Selin pek cok farkli nedeni vardir. Farkli sel turlerinin tipik olarak farkli nedenleri olsa da, cogu sel asagidaki faaliyetlerden birinden kaynaklanir. “1” Siddetli yagis selin en basit nedenidir. Cok fazla yagmur yagdiginda ya da cok hizli yagdiginda, yagmurun gidebilecegi bir yer yoktur. Bu da ani sel gibi taskinlara yol acabilir. “2” Tasan nehirler sellerin bir baska nedenidir. Nehir taskinlari yasamak icin illa ki siddetli yagmurlar yagmasi gerekmez. Daha once de belirttigimiz gibi, nehirde enkaz veya suyun akisini engelleyen barajlar oldugunda nehir taskinlari meydana gelebilir. Kirik barajlar da selin bir baska nedenidir. Eski altyapi, siddetli yagmurlar geldiginde ve su seviyeleri yukseldiginde arizalanabilir. Barajlar yikildiginda, suphelenmeyen hanelerin uzerine su akintilari birakirlar. “4” Firtina dalgalari ve tsunamiler de sele neden olur. Kasirgalar ve diger tropikal sistemlerden kaynaklanan firtina dalgalari deniz seviyesinin yukselmesine ve normalde kuru olan kiyi bolgelerinin birkac metre suyla kaplanmasina neden olabilir. Tsunamiler ise depremlerin ya da su alti volkanik patlamalarin neden oldugu dev dalgalardir. Bu dalgalar ic kesimlere dogru ilerledikce yukseklik kazanir ve kiyi bolgelerinde cok fazla suyu ic kesimlere dogru itebilir. “5” Dik kiyilari olan kanallar da selden sorumludur. Taskinlar genellikle gollere, nehirlere ve diger havzalara hizli akis oldugunda meydana gelir. Bu durum genellikle nehirler ve dik kenarlara sahip diger kanallar icin gecerlidir. “6” Bitki ortusu eksIkligi sele neden olabilir. Bitki ortusu yuzey akisini yavaslatmaya ve taskinlari onlemeye yardimci olabilir. Bitki ortusu olmadiginda, suyun akip nehir kiyilarina ve derelere tasmasini engelleyecek cok az sey vardir. “7” Eriyen kar ve buz, selin bir diger yaygin nedenidir. Buyuk miktarda kar ve/veya buz hizla eridiginde, genellikle alcak alanlar disinda gidecek bir yeri yoktur. Su baskinlarinin tum nedenleri bunlar degildir, ancak en yaygin olanlardan bazilaridir. Selin Etkileri Bir selin nedeni ne olursa olsun, toplumunuz uzerinde yikici etkileri olabilir. Aslinda selin bircok tehlikeli etkisi vardir. Seller fiziksel tehlikenin yani sira ekonomik ve sosyal sorunlara da neden olur. Bu bolumde, en yaygin sel etkilerini ele alacagiz. Can Kayiplari Selin en agir etkisi olumdur. Aslinda sel, bir numarali siddetli hava katilidir. Seller tarih boyunca binlerce insanin hayatina mal olmustur. Peki sel nasil oldurur? Seller insanlari hizla akan sulara surukleyerek ya da bogarak oldurur. Bir insani surukleyip goturmek icin sadece 15 santim su yeterlidir. Seller ayrica binalari yikarak ve guvensiz ortamlar yaratarak da insanlari oldurebilir. Selin genellikle goz ardi edilen olumcul etkilerinden biri de su kaynakli hastaliklardir. Maddi HasarSel Nedir? Bir arabanin sel sularina kapilip gitmesi icin sadece bir metre sel suyu gerektiginden, sel buyuk mal kayiplarina da yol acabilir. Sel sularinda suruklenen arabalarin goruntulerini mutlaka gormussunuzdur. Bu nedenle arac kullanirken su basmis alanlardan kacinmak cok onemlidir. Selde suruklenip gittiginde arabanizin icinde olmak istemezsiniz! Sel ayni zamanda pencereleri ucurarak, kapilari supurerek, duvarlari ve temelleri asindirarak ve altyapiya hizla enkaz gondererek binalarda maddi hasara neden olur. Sel sulari iceri girdiginde zarar goren bir ev veya is yerindeki mobilya ve esyalardan bahsetmiyoruz bile. Ekonomik Etkiler Selin ekonomik etkisi bir toplum icin yikici olabilir. Bu, iletisim kuleleri, enerji santralleri, yollar ve kopruler gibi seylerin hasar gormesi ve kesintiye ugramasindan kaynaklanir. Bu da bir bolgedeki ticari faaliyetleri durma noktasina getirir. Cogu zaman buyuk sel felaketleri, sel sulari cekildikten uzun sure sonra normal yasamin yerinden oynamasina ve islevsizlesmesine neden olur. Sel felaketleriyle iliskili yuksek yardim ve kurtarma maliyetleri nedeniyle sel, ekonomik buyume ve kalkinmayi engeller. Sik sIk sele maruz kalan bolgelerde, altyapi ve diger gelismis faaliyetlere yatirim yapilmasi olasiligi daha dusuktur. Selin PsIkososyal Etkileri Sel, magdurlar icin kalici travma da yaratabilir. Sevdiklerini ya da evlerini kaybetmek, ozellikle cocuklar uzerinde buyuk bir duygusal yikima yol acabilir. Kisinin evinden olmasi ve gecim kaynagini kaybetmesi surekli strese neden olabilir ve kalici psIkolojik etkiler yaratabilir. Sel Guvenligi Ipuclari Sellerin bircok nedeni olsa da, aileleri, isletmeleri ve topluluklari guvende tutmaya yardimci olacak kanitlanmis sel guvenligi ve sel onleme ipuclari vardir. Selden Once Ne Yapmaliyim? Selden once yapmaniz gereken ilk sey bir acil durum kiti olusturmaktir. Sel acil durum kitiniz yiyecek, su ve ilac icermelidir. Bu malzemelerden her bir kisiye uc gun yetecek kadar bulundurmalisiniz. Ayrica kitinize asagidakileri de koymalisiniz: Telefon Sarj Cihazi Piller Battaniyeler El fenerleri Ilk Yardim Kiti Lastik Botlar ve Eldivenler Hava Durumu Radyosu Ayrica yaninizda bir cep telefonu bulundurmalisiniz. Bu sekilde arkadaslariniz, aileniz ve is arkadaslarinizla iletisim kurabilirsiniz. Bir sele hazirlanmak icin yapabileceginiz bir sonraki sey, sel riskini degerlendirmek icin evinizin veya kurulusunuzun konumunu arastirmaktir. Bir sel ovasinda mi bulunuyorsunuz? Daha yuksek bir yere cikmanin en hizli yolu nedir? Bu sorularin yanitlarini bilmek sel durumunda size yardimci olabilir. Yerel acil durum yonetim kurumunuzu ve toplumunuzla nasil iletisim kurduklarini ogrenin. Indirebileceginiz bir mobil uygulamalari var mi? Onlari sosyal medyada takip etmeli misiniz? Televizyonda veya yerel radyo istasyonlarinda selle ilgili bir duyuru yayinlanacak mi? Sel Gozlemleri ve Uyarilari Sel izleme ve uyarilarinin ilk seviyesi sel tavsiyesidir. Sel Tavsiyesi, sele neden olabilecek bir hava olayinin meydana gelecegi tahmin edildigi icin olasi sellere karsi dikkatli olmaniz gerektigi anlamina gelir. Ulusal Hava Durumu Servisi bu tavsiyeleri, selin bir uyari yayinlayacak kadar kotu olmasinin beklenmedigi, ancak yine de kucuk tehditler olusturabilecegi durumlarda yayinlar. Sel Gozlemi, belirli bir tehlikeli hava olayinin meydana gelmesi icin kosullar uygun oldugundan sele karsi hazirlikli olmaniz gerektigi anlamina gelir. Sel Uyarisi, sele neden olabilecek tehlikeli bir hava olayinin yakin oldugu ya da halihazirda gerceklestigi anlamina gelir. Ani Sel Uyarisi, ani bir selin yakin oldugu veya meydana geldigi anlamina gelir. Sele egilimli bir bolgedeyseniz derhal yuksek bir yere cikin. Bu bildirimlere her zaman dikkat etmeli ve farkli seviyelerin ne anlama geldigini anlamalisiniz. Sel Sirasinda Ne Yapmaliyim? Eger bir sel olayi yasaniyorsa, guvende kalmak icin atabileceginiz adimlar vardir. Unutulmamasi gereken ilk ve en onemli sey sel sularindan uzak durmaktir. Bu, arabada olsaniz bile gecerlidir. Unutmayin: Arkanizi donun, bogulmayin! Sel sulari goz acip kapayincaya kadar yukselebilir veya yogunluk kazanabilir. Her ne pahasina olursa olsun sel sularindan uzak durun. Selde hayatta kalmaniza yardimci olacak bir diger onemli ipucu da yetkililerin tahliye emirlerini dinlemektir. Tahliye emirlerini ilk duydugunuz anda dinlemeniz gerektigini de vurguluyoruz. Sadece birkac dakika beklemek bile yasam ile olum arasindaki fark olabilir. Ve geride kalmak, yukselen sulardan kurtarilmaniz gerektiginde sizi ve digerlerini riske atabilir. Sel sirasinda dikkat edilmesi gereken son bir yararli sel guvenligi ipucu da suyun elektrik prizlerini kapladigi odalardan uzak durmaktir. Bu oldukca aciklayicidir; su basan evinizde veya is yerinizde yururken elektrik carpmasini istemezsiniz. Selden Sonra Ne Yapmaliyim? Sel sulari cekildikten sonra guvende oldugunuzu dusunebilirsiniz. Ancak, sagliginizi ve mulkunuzu tehdit edebilecek pek cok sel tehlikesi hala mevcuttur. Selin mulkunuze zarar vermesi durumunda yapmaniz gerekenler de vardir. Selden sonra alinacak en onemli guvenlik onlemlerinden biri, suyunuzun icmek icin guvenli oldugundan emin olmaktir. Sel sirasinda yeralti sulari kirlenmis olabilir, bu nedenle muslugu actiginizda suyun guvenli oldugunu dusunmeyin. Yerel yetkililer suyun icmek icin guvenli olup olmadigini veya kullanmadan once kaynatmaniz gerekip gerekmedigini size bildirecektir. Selden sonra durgun su da bir tehlikedir. Siddetli bir selle kiyaslandiginda uysal gorunse de, geride kalan durgun su bakteriler icin bir ureme alanidir ve toksin veya kimyasal tasiyabilir. Temizlik icin veya baska bir nedenle durgun suya dokunmaniz gerekiyorsa, kendinizi lastik eldivenler, botlar ve diger koruyucu ekipmanlarla koruyun.Sel Nedir? Sel sulari keskin veya tehlikeli nesneleri de gizleyebilir, bu nedenle mumkunse suya girmekten kacinmak en iyisidir. Sular cekildikten sonra akilda tutulmasi gereken son bir sel guvenligi ipucu, selden etkilenen binalara veya alanlara geri donmek icin yerel yetkililerden izin alinmasini beklemektir. Eviniz veya ofisiniz sizin icin guvenli gorunse de, buyuk yapisal veya elektriksel tehlikeler olabilir. Her zaman her seyin netlesmesini bekleyin. ALİNTİ ~

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince sitemizde telif hakkı bulunan mp3,video v.b. eserlerin paylaşımı yasaktır. Yasal işlem olması halinde paylaşan kişi yada kişilerin bilgileri gerekli kuruma verilecektir.