Ada Nedir? 6 Baslica Ada Turu - IRCDefteri

CeReN · 10.Eylül.2022

‘Ada’ terimi, tamamen suyla cevrili bir kara parcasini ifade eder. Adalar genellikle bir kitadan daha kucuktur. Denizlerde, okyanuslarda, nehirlerde veya gollerde olusabilirler. Cografi acidan bakildiginda, bir ada ile bir kita arasindaki tek fark buyukluktur. Kitalar da suyla cevrili olmalarina ragmen, adalara kiyasla cok daha buyuk bir kara kutlesine sahip olduklari icin ada olarak kabul edilmezler.

Biyolojik acidan bakildiginda adalar, izolasyonlarinin bulunan hayvan ve bitki turlerinin sayisini ve cesitliligini kontrol etmesi bakimindan kitalardan ayrilir. Cogu zaman, birbirine nispeten yakin iki ada cok farkli flora ve faunaya sahiptir. Kitalar yapisal veya jeolojik olarak ic kesimlerden, mercan ve volkanik adalardan belirgin sekilde farklidir. Bir adalar toplulugu ‘takimada’ olarak adlandirilir.

Baslica Ada TurleriAda Nedir? 6 Baslica Ada Turu
Alti (6) ana ada turu vardir. Bunlar:

Gelgit adalari
Bariyer adalari
Okyanus adalari
Mercan Adalari
Kita adalari
Yapay adalar

Asagida, yukarida listelendigi gibi bilinen cesitli ada turlerinin bir aciklamasi yer almaktadir:

Gelgit Adasi
Bu ada turu, varligi buyuk olcude gelgit hareketine bagli olan bir adadir. Dusuk gelgitte daha gorunur olan ancak yuksek gelgit hareketi sirasinda su altinda kalan kara parcalarini ifade eder. Gelgit adalari dunyadaki en yaygin ada turlerinden biridir. Tipik ornekleri arasinda Guney Kore‘deki Jindo ve Mondo, BirlesIk Krallik’taki Aziz Michael Dagi, Iskocya’daki Cramond Adasi ve digerleri sayilabilir.

Gelgit adalari genellikle anakaraya yapay bir gecitle veya dogal yollarla baglanir. Yapay gecitler ozellikle gelgit adalarina kolay erisimi artirirken turistleri ve ziyaretcileri yuksek gelgit dalgalariyla iliskili tehlikelerden korudugu icin avantajlidir.

Bariyer Adasi
Genellikle anakara kiyisina paralel dalga ve gelgit hareketinden kaynaklanan duz, yumrulu kum alanlari ile karakterize edilen kiyi yer sekilleridir. Kumul sistemi ile yakindan iliskilidirler. Bariyer adalari az sayida adadan cok sayida adaya kadar uzanan zincirler halinde olusur. Bu tip adalarin sekli firtinalar ve diger siddetli hava hareketleri sirasinda degisebilir. Olustuklari kiyi seridini koruma ve fazla enerjiyi emme islevi gordukleri bilinmektedir.

Bariyer adalari, adalari ayiran gelgit girisleri haricinde birkac kilometre boyunca kesintisiz kalabilir. En genis ve en uzun bariyer adasi Teksas’in Padre Adasi olarak bilinir. Bariyer adalarinin ozellikleri genellikle asagidaki parametrelerle iliskilidir: Dalga enerjisi, Gelgit dalgasi, tortu kaynagi, taban kontrolleri ve deniz seviyesi egilimleri. Bariyer adalarinin bilesenleri sunlari icerir:

Alt kiyi yuzuAda Nedir? 6 Baslica Ada Turu
Alt kiyi yuzu, okyanusun adanin kiyisiyla bulustugu bariyerin bir parcasidir. Bariyer adasinin govdesi, kiyi yuzunu arka kiyidan ve lagun/gelgit duzlugu alanindan ayirir. Camur ve muhtemelen silt iceren ince kumlar bariyer adalarini karakterize eder. Okyanusun derinliklerine dogru ilerledikce tortunun inceldigi fark edilecektir. Bu noktada, derinlik nedeniyle dalgalarin etkisi genellikle cok zayiftir.

Orta kiyi yuzu
Bu kiyi yuzeyi, derinligi nedeniyle dalga hareketinden guclu bir sekilde etkilenmektedir. Kiyiya kisa bir mesafede, tane boyutlari kabuk parcalarinin yaygin oldugu orta buyuklukte kumlar olacaktir. Dalga etkisi daha agir oldugu icin biyoturbasyon olasi degildir.

Ust kiyi yuzeyi
Bariyer adalarinda, ust kiyi yuzu dalga hareketinden surekli olarak etkilenir. Baliksirti tortul yapilar ortaya cikar. Bunun nedeni dalgalarin surekli farkli akislaridir. Bariyer adalarinin bu kisminda bulunan tane boyutlari genellikle daha buyuk kumlar araligindadir.

On kiyi
Bariyer adalarinda on kiyi, yuksek ve alcak gelgit arasinda kalan bir kara alanidir. Dalga hareketinden surekli olarak etkilenen on kiyi, ust kiyi yuzune benzer. Capraz yataklanmalar ve laminasyonlar genellikle mevcuttur ve dalgalarin carpmasiyla ortaya cikan yuksek enerji nedeniyle daha iri kumlar mevcuttur. Kum ayrica cok iyi ayrismistir.

Arka kiyi
Bariyer adalarinin bu bileseni her zaman en yuksek su seviyesi noktasinin uzerindedir. Burada genellikle bir banket bulunur. Banket, on kiyi ile arka kiyi arasindaki siniri belirler. Burada su degil ruzgar onemli bir faktordur. Yuksek dalgalar, guclu firtinalar ve ruzgar arka kiyidan tortu tasiyabilir ve asindirabilir.

KumullarAda Nedir? 6 Baslica Ada Turu
Kumullar bir bariyer adasinin tipik ozellikleridir. Genellikle arka kiyinin ust kisminda yer alirlar. Kumullar ruzgar tarafindan olusturulur. Daha fazla bilgi icin Kiyi Kumullari bolumune bakiniz. Kumullar tipik Aeolian ruzgar uflemeli kumullarin ozelliklerini gosterecektir. Buradaki fark, bir bariyer adasindaki kumullarin tipik olarak kiyi bitki ortusu kokleri ve deniz biyoturbasyonu icermesidir.

Lagun ve gelgit duzlukleri
Lagun ve gelgit duzlugu alanlari kumul ve kiyi arkasi alaninin arkasinda yer almaktadir. Su genellikle durgundur ve ince siltlerin, kumlarin ve camurun cokelmesini saglar. Lagunler, yuksek miktarda organik acidan zengin camur olusumunu artiran anaerobik bir ortama ev sahipligi yapabilir. Bitki ortusu de bariyer adalarinin bu bileseninde yaygindir.

Okyanus adasi
Bu tur adalar kita sahanliklarinda yer almazlar, okyanus havzasinin tabanindan yuzeye cikarlar. Volkanik kokenlidirler, bu nedenle ‘volkanik adalar’ olarak da adlandirilirlar. Bu tur adalarin olusumu sirasinda, lavlar okyanus havzasindan cikinti yaptigi bir noktaya kadar birikir ve sonunda okyanus yuzeyinin uzerine cikarak fiziksel olarak bir ada olarak gorulur. Asagida cesitli okyanus adasi turleri yer almaktadir

Volkanik ada yayinda bulunanlar: Bu tur okyanus adalari, bir levhanin digerinin altina girdigi yerde olusan volkanlardan kaynaklanir. Tipik ornekler sunlardir: Mauritius Cumhuriyeti, Pasifik Okyanusu’ndaki Tonga’nin cogu ve Mariana adalari.
Bir okyanus yariginin yuzeye ulastigi yerlerde meydana gelenler: ornegin Jan Mayen ve Ice (dunyanin en buyuk volkanik adasi). Bunlarin her ikisi de Atlantik Okyanusu’ndadir.

Volkanik sicak noktalar uzerinde olusanlar: Cogu zaman bir sicak nokta, okyanus adalarindaki hareketli tektonik levhaya gore genellikle sabittir. Bu nedenle, bir sicak nokta boyunca bir levhanin hareketi, levha hareketi yonunde yonlendirilmis bir dizi ada verir, orn: Hawaii Adalari ve Tuamotu Takimadalari.

Mercan adalariAda Nedir? 6 Baslica Ada Turu
Bu ada turu mercan kalintilari ve diger organik maddelerden olusur. Genellikle dunyanin tropikal ve sub-tropikal bolgelerinde, deniz altinda genis bir alani kaplayacak sekilde buyumus mercan resiflerinin parcalari olarak ortaya cikarlar. Bu tur adalar volkanik bir adadan (sicak bir nokta uzerinde) olusur.

Yanardag ortaya ciktikca dis tarafinda bir sacak resifi buyur. Sonunda, volkan ‘levha tektonigi’ olarak adlandirilan bir surecle sicak noktadan uzaklasir. Boylece, yanardag okyanustan kaynaklanan erozyona ayak uyduramaz hale geldiginden cokme meydana gelir.

Ada sular altinda kaldiktan sonra, mercan epipelajik bolgede yerini koruyabilmek icin buyumeye devam etmelidir. Mercan daha sonra bir atole donusur (ortasinda sig bir lagun bulunur ve bu lagun ‘yigilma’ gecirerek cogunlukla karbonat malzemelerden olusan bir ada olusturur). Bitki kalintilari da mercan adalarinin olusumuna yardimci olur.

Kita adasi
Kita adalari, zamanin bir noktasinda bir kitaya bagli olan bir ada turudur. Kita sahanligi uzerinde yer alirlar ve Dunya’nin degisen kitalari birbirinden ayrilirken olusmus olabilirler. Bilim insanlari, birkac milyon yil once Dunya uzerinde sadece bir buyuk kita oldugu gorusundedir.

Bu kitanin Pangaea olarak bilindigi soylenmektedir. Pangea, yerkabugunun yavas hareketleri nedeniyle birbirinden ayrilan birkac parcaya bolunen bir super kita olarak anilmaktadir. Bu olaylar dizisinin kita adalarinin olusumuna yol actigina inanilmaktadir. Ornekler arasinda Gronland ve Madagaskar adalari bulunmaktadir.

Yapay ada
Bu, insanlar tarafindan yapilan bir ada turudur. Yapay adalarin olusturulmasinin ardinda estetik ve turistik cekim alanlarinin olusturulmasi gibi cesitli amaclar yatmaktadir. Yapay adalar olusturulurken, Dubai sahili gibi baska yerlerden getirilen malzemeler kullanilarak yeni bir alan olusturulabilirken, diger yandan mevcut adalar genisletilebilir veya degistirilebilir.

ALİNTİ ~

10.Eylül.2022	#1
Çevrimdışı CeReN Bizimsohbet.net	Ada Nedir? 6 Baslica Ada Turu ‘Ada’ terimi, tamamen suyla cevrili bir kara parcasini ifade eder. Adalar genellikle bir kitadan daha kucuktur. Denizlerde, okyanuslarda, nehirlerde veya gollerde olusabilirler. Cografi acidan bakildiginda, bir ada ile bir kita arasindaki tek fark buyukluktur. Kitalar da suyla cevrili olmalarina ragmen, adalara kiyasla cok daha buyuk bir kara kutlesine sahip olduklari icin ada olarak kabul edilmezler. Biyolojik acidan bakildiginda adalar, izolasyonlarinin bulunan hayvan ve bitki turlerinin sayisini ve cesitliligini kontrol etmesi bakimindan kitalardan ayrilir. Cogu zaman, birbirine nispeten yakin iki ada cok farkli flora ve faunaya sahiptir. Kitalar yapisal veya jeolojik olarak ic kesimlerden, mercan ve volkanik adalardan belirgin sekilde farklidir. Bir adalar toplulugu ‘takimada’ olarak adlandirilir. Baslica Ada TurleriAda Nedir? 6 Baslica Ada Turu Alti (6) ana ada turu vardir. Bunlar: Gelgit adalari Bariyer adalari Okyanus adalari Mercan Adalari Kita adalari Yapay adalar Asagida, yukarida listelendigi gibi bilinen cesitli ada turlerinin bir aciklamasi yer almaktadir: Gelgit Adasi Bu ada turu, varligi buyuk olcude gelgit hareketine bagli olan bir adadir. Dusuk gelgitte daha gorunur olan ancak yuksek gelgit hareketi sirasinda su altinda kalan kara parcalarini ifade eder. Gelgit adalari dunyadaki en yaygin ada turlerinden biridir. Tipik ornekleri arasinda Guney Kore‘deki Jindo ve Mondo, BirlesIk Krallik’taki Aziz Michael Dagi, Iskocya’daki Cramond Adasi ve digerleri sayilabilir. Gelgit adalari genellikle anakaraya yapay bir gecitle veya dogal yollarla baglanir. Yapay gecitler ozellikle gelgit adalarina kolay erisimi artirirken turistleri ve ziyaretcileri yuksek gelgit dalgalariyla iliskili tehlikelerden korudugu icin avantajlidir. Bariyer Adasi Genellikle anakara kiyisina paralel dalga ve gelgit hareketinden kaynaklanan duz, yumrulu kum alanlari ile karakterize edilen kiyi yer sekilleridir. Kumul sistemi ile yakindan iliskilidirler. Bariyer adalari az sayida adadan cok sayida adaya kadar uzanan zincirler halinde olusur. Bu tip adalarin sekli firtinalar ve diger siddetli hava hareketleri sirasinda degisebilir. Olustuklari kiyi seridini koruma ve fazla enerjiyi emme islevi gordukleri bilinmektedir. Bariyer adalari, adalari ayiran gelgit girisleri haricinde birkac kilometre boyunca kesintisiz kalabilir. En genis ve en uzun bariyer adasi Teksas’in Padre Adasi olarak bilinir. Bariyer adalarinin ozellikleri genellikle asagidaki parametrelerle iliskilidir: Dalga enerjisi, Gelgit dalgasi, tortu kaynagi, taban kontrolleri ve deniz seviyesi egilimleri. Bariyer adalarinin bilesenleri sunlari icerir: Alt kiyi yuzuAda Nedir? 6 Baslica Ada Turu Alt kiyi yuzu, okyanusun adanin kiyisiyla bulustugu bariyerin bir parcasidir. Bariyer adasinin govdesi, kiyi yuzunu arka kiyidan ve lagun/gelgit duzlugu alanindan ayirir. Camur ve muhtemelen silt iceren ince kumlar bariyer adalarini karakterize eder. Okyanusun derinliklerine dogru ilerledikce tortunun inceldigi fark edilecektir. Bu noktada, derinlik nedeniyle dalgalarin etkisi genellikle cok zayiftir. Orta kiyi yuzu Bu kiyi yuzeyi, derinligi nedeniyle dalga hareketinden guclu bir sekilde etkilenmektedir. Kiyiya kisa bir mesafede, tane boyutlari kabuk parcalarinin yaygin oldugu orta buyuklukte kumlar olacaktir. Dalga etkisi daha agir oldugu icin biyoturbasyon olasi degildir. Ust kiyi yuzeyi Bariyer adalarinda, ust kiyi yuzu dalga hareketinden surekli olarak etkilenir. Baliksirti tortul yapilar ortaya cikar. Bunun nedeni dalgalarin surekli farkli akislaridir. Bariyer adalarinin bu kisminda bulunan tane boyutlari genellikle daha buyuk kumlar araligindadir. On kiyi Bariyer adalarinda on kiyi, yuksek ve alcak gelgit arasinda kalan bir kara alanidir. Dalga hareketinden surekli olarak etkilenen on kiyi, ust kiyi yuzune benzer. Capraz yataklanmalar ve laminasyonlar genellikle mevcuttur ve dalgalarin carpmasiyla ortaya cikan yuksek enerji nedeniyle daha iri kumlar mevcuttur. Kum ayrica cok iyi ayrismistir. Arka kiyi Bariyer adalarinin bu bileseni her zaman en yuksek su seviyesi noktasinin uzerindedir. Burada genellikle bir banket bulunur. Banket, on kiyi ile arka kiyi arasindaki siniri belirler. Burada su degil ruzgar onemli bir faktordur. Yuksek dalgalar, guclu firtinalar ve ruzgar arka kiyidan tortu tasiyabilir ve asindirabilir. KumullarAda Nedir? 6 Baslica Ada Turu Kumullar bir bariyer adasinin tipik ozellikleridir. Genellikle arka kiyinin ust kisminda yer alirlar. Kumullar ruzgar tarafindan olusturulur. Daha fazla bilgi icin Kiyi Kumullari bolumune bakiniz. Kumullar tipik Aeolian ruzgar uflemeli kumullarin ozelliklerini gosterecektir. Buradaki fark, bir bariyer adasindaki kumullarin tipik olarak kiyi bitki ortusu kokleri ve deniz biyoturbasyonu icermesidir. Lagun ve gelgit duzlukleri Lagun ve gelgit duzlugu alanlari kumul ve kiyi arkasi alaninin arkasinda yer almaktadir. Su genellikle durgundur ve ince siltlerin, kumlarin ve camurun cokelmesini saglar. Lagunler, yuksek miktarda organik acidan zengin camur olusumunu artiran anaerobik bir ortama ev sahipligi yapabilir. Bitki ortusu de bariyer adalarinin bu bileseninde yaygindir. Okyanus adasi Bu tur adalar kita sahanliklarinda yer almazlar, okyanus havzasinin tabanindan yuzeye cikarlar. Volkanik kokenlidirler, bu nedenle ‘volkanik adalar’ olarak da adlandirilirlar. Bu tur adalarin olusumu sirasinda, lavlar okyanus havzasindan cikinti yaptigi bir noktaya kadar birikir ve sonunda okyanus yuzeyinin uzerine cikarak fiziksel olarak bir ada olarak gorulur. Asagida cesitli okyanus adasi turleri yer almaktadir Volkanik ada yayinda bulunanlar: Bu tur okyanus adalari, bir levhanin digerinin altina girdigi yerde olusan volkanlardan kaynaklanir. Tipik ornekler sunlardir: Mauritius Cumhuriyeti, Pasifik Okyanusu’ndaki Tonga’nin cogu ve Mariana adalari. Bir okyanus yariginin yuzeye ulastigi yerlerde meydana gelenler: ornegin Jan Mayen ve Ice (dunyanin en buyuk volkanik adasi). Bunlarin her ikisi de Atlantik Okyanusu’ndadir. Volkanik sicak noktalar uzerinde olusanlar: Cogu zaman bir sicak nokta, okyanus adalarindaki hareketli tektonik levhaya gore genellikle sabittir. Bu nedenle, bir sicak nokta boyunca bir levhanin hareketi, levha hareketi yonunde yonlendirilmis bir dizi ada verir, orn: Hawaii Adalari ve Tuamotu Takimadalari. Mercan adalariAda Nedir? 6 Baslica Ada Turu Bu ada turu mercan kalintilari ve diger organik maddelerden olusur. Genellikle dunyanin tropikal ve sub-tropikal bolgelerinde, deniz altinda genis bir alani kaplayacak sekilde buyumus mercan resiflerinin parcalari olarak ortaya cikarlar. Bu tur adalar volkanik bir adadan (sicak bir nokta uzerinde) olusur. Yanardag ortaya ciktikca dis tarafinda bir sacak resifi buyur. Sonunda, volkan ‘levha tektonigi’ olarak adlandirilan bir surecle sicak noktadan uzaklasir. Boylece, yanardag okyanustan kaynaklanan erozyona ayak uyduramaz hale geldiginden cokme meydana gelir. Ada sular altinda kaldiktan sonra, mercan epipelajik bolgede yerini koruyabilmek icin buyumeye devam etmelidir. Mercan daha sonra bir atole donusur (ortasinda sig bir lagun bulunur ve bu lagun ‘yigilma’ gecirerek cogunlukla karbonat malzemelerden olusan bir ada olusturur). Bitki kalintilari da mercan adalarinin olusumuna yardimci olur. Kita adasi Kita adalari, zamanin bir noktasinda bir kitaya bagli olan bir ada turudur. Kita sahanligi uzerinde yer alirlar ve Dunya’nin degisen kitalari birbirinden ayrilirken olusmus olabilirler. Bilim insanlari, birkac milyon yil once Dunya uzerinde sadece bir buyuk kita oldugu gorusundedir. Bu kitanin Pangaea olarak bilindigi soylenmektedir. Pangea, yerkabugunun yavas hareketleri nedeniyle birbirinden ayrilan birkac parcaya bolunen bir super kita olarak anilmaktadir. Bu olaylar dizisinin kita adalarinin olusumuna yol actigina inanilmaktadir. Ornekler arasinda Gronland ve Madagaskar adalari bulunmaktadir. Yapay ada Bu, insanlar tarafindan yapilan bir ada turudur. Yapay adalarin olusturulmasinin ardinda estetik ve turistik cekim alanlarinin olusturulmasi gibi cesitli amaclar yatmaktadir. Yapay adalar olusturulurken, Dubai sahili gibi baska yerlerden getirilen malzemeler kullanilarak yeni bir alan olusturulabilirken, diger yandan mevcut adalar genisletilebilir veya degistirilebilir. ALİNTİ ~

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince sitemizde telif hakkı bulunan mp3,video v.b. eserlerin paylaşımı yasaktır. Yasal işlem olması halinde paylaşan kişi yada kişilerin bilgileri gerekli kuruma verilecektir.