Sacmalik Nedir? - IRCDefteri

CeReN · 09.Eylül.2022

Muhtemelen sacmaligin altin cagini yasiyoruz. Nereye bakarsaniz bakin, bunu bolca bulacaksiniz. Bugunlerde kesin olan tek sey olum, vergiler ve sacmalik gibi gorunuyor. Belki de sacmalik insanoglunun islerinde her zaman vardi ve sadece yayilmasi icin yeterli cikis noktalarindan yoksundu. Durum her ne olursa olsun, bundan kacis yok.Sacmalik Nedir?

Sacmaligin carpici bir ozelligi, herkesin onun yaratilmasinda ve yayilmasinda rol almasi, ancak kimsenin bunu kabul etmemesidir. Sacmalik her zaman baskalarinin yaptigi bir seydir, asla bizim degil. Muhtemelen bu yuzden baskalarinin sacmaliklarini tespit edebilme ve bunlara kanmama konusunda kendimize bu kadar guveniyoruz.

Her yerde bulunmasina ragmen, sacmaligin kesin bir tanimi yoktur. Cogu insan bilincalti duzeyde sacmaligi almakta iyidir, ancak onlara bunun tam olarak ne oldugunu sordugunuzda bocalamaya baslarlar. Bu durum, teknik bir tanimin yoklugunda bir Yuksek Mahkemesi yargicinin *****grafiyi tanimlamasina benzer:

“Gordugum zaman anlarim.”

Gercekten Sacmalik Nedir?
Bu kafa karisIkliginin bir sonucu olarak sacmalik, cogunlukla ya da dupeduz yalan olmak uzere pek cok anlama gelmeye baslamistir. Ancak, gorecegimiz gibi, sacmalik bunlarin hicbiri degildir. Oncelikle, sacmalik tanimi geregi mantikli olmayan bir seydir. Ancak anlasilmazlik sacmaligin suclanabilecegi bir kusur degildir, cunku bir palavraci tarafindan neyin aktarildigi konusunda hicbir zaman kafa karisIkligi yasanmaz.

sacmaligin diger tanimi olan “yalan” da onun hakkini vermez. Yalan yalandir ve bunu adlandirmanin daha iyi bir yolu yoktur. Sacmalik ile yalanlar arasindaki fark, populer bir efsane yikma programinin adinin yalanlar degil de sacmaliklar olmasinin nedenidir. Uzmanlarin belirttigine gore sacmalik:

‘…eger bir kisi insanlara yalanci ve sarlatan derse dava edilebilir… ama ‘sacmalik’, garip bir sekilde, guvenlidir. ‘ seklindedir.

Bunun nedeni sacmaligin tuhaf bir durum olmasidir: yalan degildir ama ayni zamanda tam olarak gercek de degildir. Sacmaligin tipki bozulmaya yuz tutmus ama henuz sizi hasta edecek kadar olumcul olmayan yiyecekler gibi belirgin bir kokusu vardir. Insanlarin neden ve ne zaman sacmaladiklarini inceleyerek sacmaligin ne oldugunu daha iyi anlayabiliriz.

Neden Sacmalariz?
Uzmanlar, arastirmalarinda sacmalik olgusunu inceleyerek bazi guclu fikirleri ortaya koyuyor. Uzmanlara gore, palavra basit bir nedenden dolayi kullanilir: konusmacinin belli bir imajini aktarmak ya da bir seyden kurtulmak icin. Baska bir deyisle, sacmaligin amaci baskalarini gercekler hakkinda gercekten kandirmadan bir avantaj elde etmektir. Bu nedenle politikacilar, CEO’lar ve cesitli unluler genellikle mukemmel palavracilar olarak kabul edilirler, cunku soyledikleri her sey kamuoyundaki imajlarina hizmet eder.

Uzmanlarin teorisine gore palavraci tam olarak yalan soylemez, cunku gercegi aktif olarak reddetmez; sadece gercegin ne olduguna karsi kayitsizdir. Bu sekilde, palavra atmak yalandan ziyade blof yapmaya daha yakindir. Poker meraklilarinin bildigi gibi, pokerde blof teknik olarak bir yalan degil, sadece kisisel avantaj icin alinan sahte bir durustur. Blofcunun yaptigi da tam olarak budur – aslinda yalan soylemeden numara yapmaktir.Sacmalik Nedir?

Gercekte yalan soylemeden yanlis beyanda bulunmanin en uygun ornegi muhtemelen reklamciliktir. Reklamlari yaniltici olmakla suclayabilirsiniz, ancak yalan propaganda yaptiklarini neredeyse hicbir zaman kanitlayamazsiniz. Bu nedenle reklamcilik, bugun toplumda izin verilen en yaygin kurumsallasmis Sacmalik bicimi olabilir.

Yalan soylemek bir zanaat, palavra sIkmak ise bir sanattir. Uzmanlar sonunda yalan soylemek ile palavra sIkmak arasindaki farki, ilkini zanaatkarliga, ikincisini ise sanata benzeterek ortaya koyuyor. Zanaatkarlik tamamen hassasiyet ve kisitlamalarinizin farkinda olmakla ilgilidir. Ornegin bir dolap yapimcisi, duzlemleri dogru hizalamali ve civileri hassas bir sekilde cakmalidir. Ayni sekilde yalan soylemek de gercegin ne oldugunu ve nerede bulundugunu bilmenizi – ya da en azindan bilmeye calismanizi – gerektirir. Bunu bildikten sonra yalan soylemek, gercegi temiz bir sekilde yalanla degistirmekle ilgilidir.

Ote yandan palavra atmak daha cok sanata benzer cunku uzerinde daha az kisitlama vardir. Belirli bir gercekle daha az ilgili oldugu icin, palavra atmanin oynayabilecegi daha genis bir tuval vardir. Hayal gucu, yetenek ve dogaclama icin daha fazla alan vardir. Uzmanlara gore ‘palavra sanatcisi’ kavraminin var olmasinin nedeni de budur.

Sacmalik Neden Yalandan Daha Zararlidir?
Nihayetinde hem yalancilar hem de palavracilar bir seyler saklamaktadir, ancak arada cok onemli bir fark vardir.
Yalanci, yanlis oldugunu bildigi bir seye inanmamizi istedigi gercegini gizler. Palavraci ise ifadelerinin dogrulugu ya da yanlisligi konusunda kayitsiz oldugu gercegini gizler.

Bu sekilde, yalan yine de gercege saygilidir cunku yalan ancak gercegin ne olduguna inandiginizda soylenebilir. Aslinda gercek ve yalan ayni madalyonun iki yuzudur cunku her ikisi de gercekligin dogru bir sekilde anlasilmasini gerektirir. Ayrildiklari tek nokta, bu gercekligin baskalarina nasil tarif edilecegidir.

Bir yalanciyla kiyaslandiginda, palavraci neredeyse bir nihilist gibidir – sozlerinin gercekligi tanimlayip tanimlamadigi umurunda degildir. Tek endisesi kendisidir. Her seyin nasil olduguna aldiris etmeyen palavraci, gercekligin kendisini degersizlestirir ve dunyayi gercekte oldugu gibi gorme yetenegini kaybetmeye baslar. Gercege karsi bu ilgisizlik, sacmaligi bu kadar zararli kilan seydir. Cunku neyin gercek oldugu konusunda bile anlasamazken, nasil ortak bir zemin bulabiliriz ki?

Neden Bu Kadar Cok Sacmalik Var?
Peki bugun neden bu kadar cok sacmalik var ki kelimenin tam anlamiyla icinde boguluyoruz? Uzmanlarin acikladigi gibi:
(sacmalik) “bir konu hakkinda konusma zorunlulugu ve firsati bilgiyi astiginda ortaya cikar”. Internet sacmaligi demokratiklestirdi. Artik bir fikri olan herkes, soyleyecek kayda deger bir seyi oldugu icin degil, sadece soyleyebildigi icin bunu zahmetsizce dunyaya yansitabiliyor. Buna karsilik, birbirine bagli milyarlarca cihazin bilgiyle beslenmesi gerekiyor ki bu da hem uzmanlarin hem de sovmenlerin talebi karsilamak icin one cikmalari gerektigi anlamina geliyor. Nicelik niteligin onune gectiginde de kacinilmaz sonuc sacmalik oluyor.

Dahasi, dunyanin sorumlu bir vatandasi olarak kabul edilmek istiyorsaniz her konuda bir fikriniz olmasi gerektigine dair dile getirilmeyen bir beklenti var gibi gorunuyor. Kendinizi bu cilginliktan uzak tutmak gibi bir seceneginiz yok. Ancak gercek su ki, yetkinlik alanlarimizin disindaki konulari yeterince iyi anlamiyoruz. Bu yuzden koseye sIkistirildigimizda, bulabildigimiz tek sey, tahmin ettiginiz gibi, sacmalik oluyor.

Daha da kotusu, nesnel olarak dogru olanin degil, yalnizca kisisel yorumunuzun onemli oldugu yazi-gecek’ bir dunyada yasiyor gibi gorunmemiz. En inandirici sekilde konusanlar ya da daha genis bir kitleye sahip olanlar, gercekligin onemsiz oldugu alternatif bir evren yaratabilirler. Daha once de gordugumuz gibi, nesnel gercege karsi bu tam kayitsizlik tam olarak sacmaligin ne olduguyla ilgilidir.

Sacmalik Nasil Engellenir?Sacmalik Nedir?
Sacmalik neden bir sorun olarak kabul edilmiyor? Uzmanlara gore cevap, ona nasil tepki verdigimize bagli. Yalanlara karsi daha tahammulsuzuz cunku kisisel bir saldiri gibi hissediyoruz. Bu arada sacmaliklar sadece sabirsizliga ya da belki de sadece kizginliga yol acar.

Ancak sacmaligin etkilerinin tek basina hafif olmasi, yayilmasini gormezden gelmemiz gerektigi anlamina gelmez. Zirvalar birikmeye basladiginda, anlam da bozulmaya baslar. Iste bu yuzden gerceklere sadik kalmaya kararli olmaliyiz. Elbette, neyin nesnel olarak dogru oldugunu bilmek her zaman mumkun degildir, ancak cehaletin kabulu de bir tur hakikattir.

Dahasi, inanclarimizin kimliklerimizi tanimlamasina izin vermemeliyiz. Inanclarimiza bagli kalmayarak, tehdit edici gerceklere karsi bir savunma olarak sacmaliklari kullanma durtusune direnebiliriz.

Son olarak, sadece bir grubun parcasi olarak kabul edilmek istedigimiz icin davranis ve konusma kaliplarina girmeye direnmeliyiz. Bir grubun zorlamalari cogu zaman politik olarak dogru olanin lehine tarafsizligi feda etmemize neden olabilir ve boylece sacmalik tohumlarini eker.

Sacmaliklarin artmasi onemsiz bir sorun gibi gorunebilir, ancak genellikle islevsizlige dogru ilerleyen bir sistemin ilk belirtisidir.

ALİNTİ ~

09.Eylül.2022	#1
Çevrimdışı CeReN Bizimsohbet.net	Sacmalik Nedir? Muhtemelen sacmaligin altin cagini yasiyoruz. Nereye bakarsaniz bakin, bunu bolca bulacaksiniz. Bugunlerde kesin olan tek sey olum, vergiler ve sacmalik gibi gorunuyor. Belki de sacmalik insanoglunun islerinde her zaman vardi ve sadece yayilmasi icin yeterli cikis noktalarindan yoksundu. Durum her ne olursa olsun, bundan kacis yok.Sacmalik Nedir? Sacmaligin carpici bir ozelligi, herkesin onun yaratilmasinda ve yayilmasinda rol almasi, ancak kimsenin bunu kabul etmemesidir. Sacmalik her zaman baskalarinin yaptigi bir seydir, asla bizim degil. Muhtemelen bu yuzden baskalarinin sacmaliklarini tespit edebilme ve bunlara kanmama konusunda kendimize bu kadar guveniyoruz. Her yerde bulunmasina ragmen, sacmaligin kesin bir tanimi yoktur. Cogu insan bilincalti duzeyde sacmaligi almakta iyidir, ancak onlara bunun tam olarak ne oldugunu sordugunuzda bocalamaya baslarlar. Bu durum, teknik bir tanimin yoklugunda bir Yuksek Mahkemesi yargicinin *****grafiyi tanimlamasina benzer: “Gordugum zaman anlarim.” Gercekten Sacmalik Nedir? Bu kafa karisIkliginin bir sonucu olarak sacmalik, cogunlukla ya da dupeduz yalan olmak uzere pek cok anlama gelmeye baslamistir. Ancak, gorecegimiz gibi, sacmalik bunlarin hicbiri degildir. Oncelikle, sacmalik tanimi geregi mantikli olmayan bir seydir. Ancak anlasilmazlik sacmaligin suclanabilecegi bir kusur degildir, cunku bir palavraci tarafindan neyin aktarildigi konusunda hicbir zaman kafa karisIkligi yasanmaz. sacmaligin diger tanimi olan “yalan” da onun hakkini vermez. Yalan yalandir ve bunu adlandirmanin daha iyi bir yolu yoktur. Sacmalik ile yalanlar arasindaki fark, populer bir efsane yikma programinin adinin yalanlar degil de sacmaliklar olmasinin nedenidir. Uzmanlarin belirttigine gore sacmalik: ‘…eger bir kisi insanlara yalanci ve sarlatan derse dava edilebilir… ama ‘sacmalik’, garip bir sekilde, guvenlidir. ‘ seklindedir. Bunun nedeni sacmaligin tuhaf bir durum olmasidir: yalan degildir ama ayni zamanda tam olarak gercek de degildir. Sacmaligin tipki bozulmaya yuz tutmus ama henuz sizi hasta edecek kadar olumcul olmayan yiyecekler gibi belirgin bir kokusu vardir. Insanlarin neden ve ne zaman sacmaladiklarini inceleyerek sacmaligin ne oldugunu daha iyi anlayabiliriz. Neden Sacmalariz? Uzmanlar, arastirmalarinda sacmalik olgusunu inceleyerek bazi guclu fikirleri ortaya koyuyor. Uzmanlara gore, palavra basit bir nedenden dolayi kullanilir: konusmacinin belli bir imajini aktarmak ya da bir seyden kurtulmak icin. Baska bir deyisle, sacmaligin amaci baskalarini gercekler hakkinda gercekten kandirmadan bir avantaj elde etmektir. Bu nedenle politikacilar, CEO’lar ve cesitli unluler genellikle mukemmel palavracilar olarak kabul edilirler, cunku soyledikleri her sey kamuoyundaki imajlarina hizmet eder. Uzmanlarin teorisine gore palavraci tam olarak yalan soylemez, cunku gercegi aktif olarak reddetmez; sadece gercegin ne olduguna karsi kayitsizdir. Bu sekilde, palavra atmak yalandan ziyade blof yapmaya daha yakindir. Poker meraklilarinin bildigi gibi, pokerde blof teknik olarak bir yalan degil, sadece kisisel avantaj icin alinan sahte bir durustur. Blofcunun yaptigi da tam olarak budur – aslinda yalan soylemeden numara yapmaktir.Sacmalik Nedir? Gercekte yalan soylemeden yanlis beyanda bulunmanin en uygun ornegi muhtemelen reklamciliktir. Reklamlari yaniltici olmakla suclayabilirsiniz, ancak yalan propaganda yaptiklarini neredeyse hicbir zaman kanitlayamazsiniz. Bu nedenle reklamcilik, bugun toplumda izin verilen en yaygin kurumsallasmis Sacmalik bicimi olabilir. Yalan soylemek bir zanaat, palavra sIkmak ise bir sanattir. Uzmanlar sonunda yalan soylemek ile palavra sIkmak arasindaki farki, ilkini zanaatkarliga, ikincisini ise sanata benzeterek ortaya koyuyor. Zanaatkarlik tamamen hassasiyet ve kisitlamalarinizin farkinda olmakla ilgilidir. Ornegin bir dolap yapimcisi, duzlemleri dogru hizalamali ve civileri hassas bir sekilde cakmalidir. Ayni sekilde yalan soylemek de gercegin ne oldugunu ve nerede bulundugunu bilmenizi – ya da en azindan bilmeye calismanizi – gerektirir. Bunu bildikten sonra yalan soylemek, gercegi temiz bir sekilde yalanla degistirmekle ilgilidir. Ote yandan palavra atmak daha cok sanata benzer cunku uzerinde daha az kisitlama vardir. Belirli bir gercekle daha az ilgili oldugu icin, palavra atmanin oynayabilecegi daha genis bir tuval vardir. Hayal gucu, yetenek ve dogaclama icin daha fazla alan vardir. Uzmanlara gore ‘palavra sanatcisi’ kavraminin var olmasinin nedeni de budur. Sacmalik Neden Yalandan Daha Zararlidir? Nihayetinde hem yalancilar hem de palavracilar bir seyler saklamaktadir, ancak arada cok onemli bir fark vardir. Yalanci, yanlis oldugunu bildigi bir seye inanmamizi istedigi gercegini gizler. Palavraci ise ifadelerinin dogrulugu ya da yanlisligi konusunda kayitsiz oldugu gercegini gizler. Bu sekilde, yalan yine de gercege saygilidir cunku yalan ancak gercegin ne olduguna inandiginizda soylenebilir. Aslinda gercek ve yalan ayni madalyonun iki yuzudur cunku her ikisi de gercekligin dogru bir sekilde anlasilmasini gerektirir. Ayrildiklari tek nokta, bu gercekligin baskalarina nasil tarif edilecegidir. Bir yalanciyla kiyaslandiginda, palavraci neredeyse bir nihilist gibidir – sozlerinin gercekligi tanimlayip tanimlamadigi umurunda degildir. Tek endisesi kendisidir. Her seyin nasil olduguna aldiris etmeyen palavraci, gercekligin kendisini degersizlestirir ve dunyayi gercekte oldugu gibi gorme yetenegini kaybetmeye baslar. Gercege karsi bu ilgisizlik, sacmaligi bu kadar zararli kilan seydir. Cunku neyin gercek oldugu konusunda bile anlasamazken, nasil ortak bir zemin bulabiliriz ki? Neden Bu Kadar Cok Sacmalik Var? Peki bugun neden bu kadar cok sacmalik var ki kelimenin tam anlamiyla icinde boguluyoruz? Uzmanlarin acikladigi gibi: (sacmalik) “bir konu hakkinda konusma zorunlulugu ve firsati bilgiyi astiginda ortaya cikar”. Internet sacmaligi demokratiklestirdi. Artik bir fikri olan herkes, soyleyecek kayda deger bir seyi oldugu icin degil, sadece soyleyebildigi icin bunu zahmetsizce dunyaya yansitabiliyor. Buna karsilik, birbirine bagli milyarlarca cihazin bilgiyle beslenmesi gerekiyor ki bu da hem uzmanlarin hem de sovmenlerin talebi karsilamak icin one cikmalari gerektigi anlamina geliyor. Nicelik niteligin onune gectiginde de kacinilmaz sonuc sacmalik oluyor. Dahasi, dunyanin sorumlu bir vatandasi olarak kabul edilmek istiyorsaniz her konuda bir fikriniz olmasi gerektigine dair dile getirilmeyen bir beklenti var gibi gorunuyor. Kendinizi bu cilginliktan uzak tutmak gibi bir seceneginiz yok. Ancak gercek su ki, yetkinlik alanlarimizin disindaki konulari yeterince iyi anlamiyoruz. Bu yuzden koseye sIkistirildigimizda, bulabildigimiz tek sey, tahmin ettiginiz gibi, sacmalik oluyor. Daha da kotusu, nesnel olarak dogru olanin degil, yalnizca kisisel yorumunuzun onemli oldugu yazi-gecek’ bir dunyada yasiyor gibi gorunmemiz. En inandirici sekilde konusanlar ya da daha genis bir kitleye sahip olanlar, gercekligin onemsiz oldugu alternatif bir evren yaratabilirler. Daha once de gordugumuz gibi, nesnel gercege karsi bu tam kayitsizlik tam olarak sacmaligin ne olduguyla ilgilidir. Sacmalik Nasil Engellenir?Sacmalik Nedir? Sacmalik neden bir sorun olarak kabul edilmiyor? Uzmanlara gore cevap, ona nasil tepki verdigimize bagli. Yalanlara karsi daha tahammulsuzuz cunku kisisel bir saldiri gibi hissediyoruz. Bu arada sacmaliklar sadece sabirsizliga ya da belki de sadece kizginliga yol acar. Ancak sacmaligin etkilerinin tek basina hafif olmasi, yayilmasini gormezden gelmemiz gerektigi anlamina gelmez. Zirvalar birikmeye basladiginda, anlam da bozulmaya baslar. Iste bu yuzden gerceklere sadik kalmaya kararli olmaliyiz. Elbette, neyin nesnel olarak dogru oldugunu bilmek her zaman mumkun degildir, ancak cehaletin kabulu de bir tur hakikattir. Dahasi, inanclarimizin kimliklerimizi tanimlamasina izin vermemeliyiz. Inanclarimiza bagli kalmayarak, tehdit edici gerceklere karsi bir savunma olarak sacmaliklari kullanma durtusune direnebiliriz. Son olarak, sadece bir grubun parcasi olarak kabul edilmek istedigimiz icin davranis ve konusma kaliplarina girmeye direnmeliyiz. Bir grubun zorlamalari cogu zaman politik olarak dogru olanin lehine tarafsizligi feda etmemize neden olabilir ve boylece sacmalik tohumlarini eker. Sacmaliklarin artmasi onemsiz bir sorun gibi gorunebilir, ancak genellikle islevsizlige dogru ilerleyen bir sistemin ilk belirtisidir. ALİNTİ ~

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gereğince sitemizde telif hakkı bulunan mp3,video v.b. eserlerin paylaşımı yasaktır. Yasal işlem olması halinde paylaşan kişi yada kişilerin bilgileri gerekli kuruma verilecektir.