Son günlerde yaşanan olumsuz ve stres yaratan toplumsal olaylar sonucunda Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) ’nu anlamak, doğru yönlendirmek ve tedavi etmek oldukça kritik bir önem kazandı.
Güvenliğimizi tehdit eden travmatik olaylarla bire bir karşı karşıya kalmış kişiler yaşamış oldukları bu stresin boyutunu ve olumsuz etkilerini nasıl ölçmelidirler? Kime, ne zaman başvurmalıdırlar? Bu yazımda bu soruları detaylı olarak yanıtlıyor olacağım.

TSSB, travmatik bir olayla karşılaşılmasının ardından kişilerin dünyaya, kendisine ve diğerlerine ilişkin temel inançlarının sarsılması sonucunda ortaya çıkan işlev bozucu tepkilerin bir bütünüdür. Bu bozukluğun başlangıç nedeni terör olayları, tutsak alınma, tecavüz, dayak, cinsel saldırı, yaralanma, kaza, vurulma, bıçaklanma, yakınının beklenmedik ölümü, çocuğunun hayatını tehdit eden hastalık, ölüm/ yaralanmaya tanıklık, doğal afet gibi travmatik yaşantılardır. Kişiler bir travma yaşadıktan sonra "Akut Stres Bozukluğu" sürecine girerler. Bu süreçte beyin bu stres dolu duruma yönelik hayatta kalmak için birtakım olaylardan, durumlardan kaçınma, panik, üzüntü gibi tepkiler verir. Bu stratejiler belli bir dönem boyunca kişinin kendisini güvende hissetmesine olanak sağlar ve oldukça doğal tepkilerdir.

TSSB Yaşadığınızı Nasıl Anlarsınız?

Travmaya bağlı olarak yukarıda bahsetmiş olduğumuz kısa süreli belirtiler olağan ve akut tepkilerdir. Olayın üzerinden 3 ay geçtikten sonra bu tepkiler devam ediyorsa TSSB'den şüphelenebiliriz. Hastalığın başlangıç nedeni ve zamanı belli olup, yaşanan bu olumsuz deneyimin sonucunda kişiler yalnız olduklarını, tehlikelerden korunmanın mümkün olmadığını, kendilerini böyle hissetmeyi hakettiklerini, başlarına gelen travmatik olayın sorumlusunun kendileri olduğunu düşünebilir ve kendilerini suçlayabilirler.

Bunun yanında insanlar günlük hayatında birtakım travmatik olaylar (ölüm vs.) yaşamaktadır. Ancak doğal yas sürecinin ardından günlük hayatlarına devam edememektedirler. TSSB yaşayan kişilerse, aylar, hatta yıllar geçse bile iyileşmeyebilir, travmadan dolayı aşırı stres veya kaygı yaşarlar.

TSSB yaşayan kişiler yaşanan olayın ardından;

Yorgunluk, bitkinlik, uykusuzluk, iştahta değişiklik, vücut ağrıları gibi fiziksel,
Şok, olayın tekrarlanacağına istinaden korku ve kaygı, yalnız kalmaktan korkma, üzüntü, kendini suçlama, sinirlilik, gibi duygusal
Zaman kavramına dair kafa karışıklığı, travma ile ilgili işaretlere duyarlılık, görsel ve işitsel çarpıtmalar: zayıflayan sesler, güçlenen sesler gibi bilişsel belirtiler yaşamaktadırlar.
Sık sık yaşanan olaya dair flashback (olayı tekrar yaşıyormuş gibi görüntüler) ve kabuslar görebilir, rahatlama, günlük hayatlarına odaklanma ve sürdürme konusunda problemler yaşarlar.

TSSB'nin belirtilerini üç şekilde görmekteyiz:

Aşırı tetikte olma: tedirginlik, ufak seslere aşırı tepkiler verme, uyuyamama, konsantre olamama

Travmanın anılarından kurtulamamak: travmayı rüyada tekrar yaşama, olayın sürekli aklına gelmesi, olayı hatırladığında yaşadığı kalp çarpıntısı ve diğer bedensel belirtiler

Travmayı hatırlayan durumlardan kaçınmak: travmayı hatırlayan kişiler, yerler, olaylardan uzak durmak.

TSSB Yaşıyorsanız Ne Yapmanız Gerekir?

TSSB yaşadığınızı düşünüyorsanız mutlaka size en yakın hastaneye veya kliniğe ulaşmanız gerekmektedir. TSSB alanında Uzman Psikiyatrist Doktor veya Psikolog'un yardımıyla yaşamakta olduğunuz stres ve travmanın üzerinden gelebilirsiniz.

TSSB'nin Tedavisi Ne Şekilde Gerçekleşir?

Bilişsel Davranışçı terapi kullanılan tedavilerle TSSB yaşayan kişilerin yaşamış oldukları travma sonucunda darbe alan sağlıklı düşünme yapıları ve bilişleri, yeniden yapılandırma, maruz bırakma, kaygı yönetimi eğitimi ile yeniden yapılandırılmaktadırlar.

Aynı zamanda bu alanda eğitim almış Psikologlar tarafından uygulanacak EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) yaklaşımı da travma tedavisinde faydalı sonuçlar ortaya çıkarmaktadır.

TSSB yaşayan kişilerde, yaşanmakta olan semptomların şiddetine bağlı olarak ilaç tedavisi ve Bilişsel Davranışçı Terapi'nin paralel olarak yürütülmesi faydalı olacaktır.