Hasta ya da yaralının aciliyet durumunu değerlendirmek (bilinç ve solunum),
Hasta ya da yaralının korku ve endişelerini gidermek,
Hasta ya da yaralıya müdahalede yardımcı olacak kişileri organize etmek,
Hasta ya da yaralının durumunun ağırlaşmasını engellemek için gerekli müdahalede bulunmak,
Hasta ya da yaralıların en uygun yöntemlerle en yakın sağlık kuruluşuna sevkini sağlamak (112),
Olay yeri güvenliği açısından herhangi bir tehlike yoksa hasta ya da yaralıyı kesinlikle yerinden kımıldatmamak, kırık, çıkık, burkulma gibi durumlarda yerinde müdahalede bulunarak kazazedeyi güvenli şekilde sağlık kurumuna nakletmek.
Solunum yolu tıkanıklıkları
Solunum yolunun, solunumu gerçekleştirmesi için gerekli havanın geçmesine engel olacak şekilde tıkanmasıdır. İki türlü tıkanma vardır:

Kısmi tıkanma: Az da olsa bir miktar hava geçişinin olduğu duruma kısmi tıkanma denir.
Kısmi tıkanma durumunda, kişi öksürür, nefes alabilir, konuşabilir. İlk yardım olarak, kişiye dokunulmaz ve öksürmeye teşvik edilir.

Tam tıkanma: Hava girişinin tamamen engellendiği duruma tam tıkanma denir.
Tam tıkanma durumunda, kişi nefes alamaz, acı çeker gibi ellerini boynuna götürür, konuşamaz, rengi morarmıştır. İlk olarak hastanın bilinci kontrol edilir, Heimlich Manevrası yapılır. Yetişkin ve Çocuklarda Heimlich Manevrası:

Hastaya ayaktayken ya da oturur durumda arkadan sarılarak gövdesi kavranır.
Bir el yumruk yapılarak, başparmak çıkıntısı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde yerleştirilir. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır.
Kuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır.
Bu hareket 5-7 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır.
Kişi eğer bayılıp bilincini kaybederse boynu hemen hiperekstansiyon pozisyonuna getirilir ve 112 Acil servis aranır.

Bak-Dinle-Hisset yöntemiyle kişinin solunum ve dolaşım sistemi kontrol edilir. Kişinin bayılma nedeni tıkanıklık nedeniyle kesilen solunum ise erken müdahale ile kalp çalışmaya başlar.
Kurtarıcı, kazazedeye ilk olarak nefes vermeden önce eliyle kazazedenin boğazını kontrol eder. Yabancı maddeye ulaşılmaya çalışılır, eğer ulaşılamıyorsa iki adet kurtarıcı nefes verilir ve hemen kazazedenin karın kısmına inilerek göbek deliğinin iki parmak üzerine eller üst üste yumruk yapılarak konulur. Diyafram yukarı doğru ittirilir.
Her beş basınç sonrası ağız kontrol edilir ve cisme ulaşılmaya çalışılır, eğer ulaşılamadıysa iki adet nefes verilir ve ardından tekrar karına basınç yapılır.
Aynı prosedür çocuklarda da uygulanır.
Bebeklerde ise durum farklıdır. Bebek kol üzerinde sırt üstü çevrilir, iki kürek kemiğinin arasına üç defa vurulur, sonra ağız kontrolü yapılır ve ağız boşluğundaki hava bebeğin ağzına doğru verilir. Burada eğer bebeğin kalbi duracak olursa işaret, orta ve yüzük parmakları birleştirilip bebeğin göğüs kafesine baskı yapılarak kalp masajı uygulanır.
Bu söylenen işlemler kişi kendine gelene kadar, kişinin boğazındaki yabancı madde çıkana kadar ya da sağlık ekipleri gelene kadar devam eder.
Bilinç kaybında ilk yardım
Düzenle
Bilinç kaybı, çok sık karşılaşılan bir durumdur. Nedenleri: açlık, tansiyon, aşırı stres, herhangi bir ilacın yan etkisi, beyinsel bozukluklar vb.

Bilinç kaybı olan bir kişiye önce "Nasılsın?" vb. sorularla sözel ve omuzlarından nazikçe sarsarak fiziksel olarak bilinç kontrolü yapılır. Yanıt vermiyorsa önce 112 aranarak Acil servis ekiplerine haber verilir. Sonra hava yolu (airway) açılması için pozisyon verilir ve solunumu (breath) Bak-Dinle-Hisset yöntemiyle kontrol edilir. Gözlerle göğüsün hareketi izlenir. Kulak ile nefes alışveriş sesi duyulmaya çalışılır. Sonra yanak hastanın burnuna yakın mesafeye getirilerek solunumda dışarı verilen havanın sıcaklığı hissedilmeye çalışılır. Solunumu olmayan hastaya Temel Yaşam Desteği başlatılır. Yardımcı biliyorsa nabız kontrolü yapar. Nabız kontrolü kolun başparmak veya serçe parmak hizasındaki damarlara hafif palpasyon yaparak bakılır.

Kişinin solunum ve dolaşımı yerinde fakat bilinci kapalıysa solunum ve dolaşımın rahat sürdürülebileceği yan yatırma pozisyonuna alınır profesyonel ekiplerin gelmesi beklenir.

Yarı baygın bir kişiyse yine 112 Acil servis aranır ve kişi pozisyon verilip profesyonel ekiplerin gelmesi beklenir.

Kişi kendine gelene kadar veya 112 Acil servis ekipleri gelene kadar başından ayrılınmamalıdır. Kişiyle konuşurken ulaşılabilecek bir yakınının ev ya da cep telefonunun numarası alınmaya çalışılır.

Bilinç kaybı geçiren kişiye bilinci tamamen yerine gelinceye kadar herhangi bir sıvı ya da katı gıda ağız yoluyla verilmez.

Bayılmalarda ilk yardım
Düzenle
Etraftaki meraklılar uzaklaştırılır.
Hasta ya da yaralı sırt üstü yatırılır ve ayakları 30 cm yukarı kaldırılır (şok pozisyonu).
Solunum yolu açıklığı kontrol edilir ve korunur.
Sıkan giysiler gevşetilir.
Kusma varsa yan pozisyonda tutulur.
Bilincin kapalı olması durumunda ilk yardım
Düzenle
Personel önce kendini güvene almalıdır.
Olay yeri güvenliği sağlanır.
Solunum yolu açıklığı sağlanır.
Hasta ya da yaralının solunumu değerlendirilir.
Koma pozisyonu verilir.
Tıbbi yardım istenir (112).
Sağlık ekipleri gelene kadar hasta ya da yaralının her 2-3 dakikada bir solunumu kontrol edilir.
Şok durumunda ilk yardım
Düzenle
Hasta ya da yaralının endişe ve korkuları giderilir.
Mümkün olduğunca temiz hava soluması sağlanır.
Hava yolunun açıklığı sağlanır.
Kanama varsa hemen durdurulur.
Şok pozisyonu verilir.
Hasta ya da yaralı sıcak tutulur.
Gereksiz yere hasta ya da yaralı hareket ettirilmez.
Tıbbi yardım istenir (112).
Genelde 48 saat içinde kendiliğinden iyileşir.
2. derece yanıklar

Derinin 1. ve 2. tabakası etkilenmiştir.
En belirgin özelliği deride içi su dolu kabarcıklar (bül) oluşmasıdır.
Çok ağrılıdır.
3. derece yanıklar

Derinin tüm tabakaları etkilenir.
Kaslar, sinirler, damarlar etkilenebilir.
Yanık bölgede beyaz kuru yaradan, siyah renge kadar aşamaları vardır.
Ağrısızdır, çünkü bütün sinirler zarar görmüştür.
Yanığın vücutta oluşturduğu olumsuz etkileri

Derinliğine, yaygınlığına ve oluştuğu bölgeye bağlı olarak, organ ve sistemlerde işleyiş bozukluğuna yol açar.
Ağrı ve sıvı kaybına bağlı olarak şok meydana gelir.
Hasta ya da yaralının kendi vücudunda bulunan mikrop ve toksinlerle enfeksiyon riski oluşur.
Isı ile oluşan yanıklarda ilk yardım

Kişi hala yanıyorsa paniğe engel olunur, koşması engellenir.
Hasta ya da yaralı ıslak battaniye vb. ile sarılır ya da yuvarlanması sağlanarak yanma durdurulmaya çalışılır.
Hasta ya da yaralının hava yolu açıklığı ve solunumu (AB) değerlendirilir.
Yanık çok yaygın değilse yanan bölge en az 20 dk. tazyiksiz ve bol soğuk su altında tutulur.
Şişlik oluşabileceğinden saat, yüzük, bilezik vb. takılar çıkarılır.
Yanan bölgedeki giysiler çıkarılır (giysi yanan bölgeye yapışmışsa etrafından kesilerek çıkarılması gerekir).
Yanan bölge sabunlu su ile dikkatlice temizlenir.
Su toplayan yerler patlatılmaz.
Yanan bölgelere (el, ayak gibi) birlikte bandaj yapılmaz.
Yanık üzeri temiz ve nemli bezle örtülür, yanık üzerine hiçbir madde sürülmez.
Hasta ya da yaralı battaniye vb. ile örtülür.
Yanan vücut bölgesi geniş ve sağlık kurumu uzaksa, kusma yoksa, bilinci açıksa; sıvı kaybını gidermek amacıyla hasta ya da yaralıya hazırlanan sıvı (1 lt. su + 1 çay kaşığı karbonat + 1 çay kaşığı tuz), maden suyu vb. içirilir.
Tıbbi yardım istenir (112).
Kimyasal yanıklarda ilk yardım

Yanan bölgedeki giysiler çıkarılarak kimyasal maddenin deriyle teması kesilir.
Yanan bölge bol, tazyiksiz akan suyla, en az 20-25 dk yıkanır.
Hasta ya da yaralı battaniye vb. ile örtülür.
Tıbbi yardım istenir (112).
Elektrik yanıklarında ilk yardım

Olabildiğince soğukkanlı ve sakin olunur.
Hasta ya da yaralıya dokunmadan önce elektrik akımı kesilir.
Akımı kesme imkânı yoksa yalıtkan bir maddeyle (tahta, plastik) kişinin elektrikle teması engellenir.
Hasta ya da yaralının solunum yolu açıklığı ve solunumu değerlendirilmelidir.
Hasta ya da yaralı kımıldatılmamalıdır.
Hasar gören vücut bölgesi örtülür.
Hasta ya da yaralının bilinci açık ve kendini iyi hissediyorsa dahi tıbbi yardım istenir.
Sıcak çarpmasında ilk yardım

Hasta serin ve havadar bir yere alınır.
Hastanın giysileri çıkarılır.
Hasta sırt üstü yatırılarak, kol ve bacaklar yükseltilir.
Bulantı yoksa ve bilinci açıksa su ve tuz kaybını gidermek için hastaya su, tuz, karbonatla hazırlanan sıvı ya da maden suyu içirilir.
cisimle tespit edilir (sağlık ekiplerinin ulaşamayacakları ve taşıma yapılması gereken durumlarda).
Tespit edilen bölge yukarıda tutularak dinlenmeye alınır.
Kırık bölgede 3-5 dk. aralıklarla nabız ve deri rengi kontrol edilir.
Hasta sıcak tutulur.
Tıbbi yardım istenir (112).
Burkulmalar
Düzenle
Burkulma, eklem yüzeylerinin anlık olarak ayrılmasıdır.

Burkulmalarda ilk yardım

Sıkıştırıcı bir bandajla burkulan eklem, dolaşımı engellemeyecek şekilde tespit edilir.
Şişliği azaltmak için bölge yukarı kaldırılır.
Soğuk uygulama yapılır.
Hareket ettirilmez.
Uzun süre geçmiyorsa tıbbi yardım sağlanır.
Çıkıklar
Düzenle
Çıkık, eklem yüzeylerinin kalıcı olarak ayrılmasıdır.

Çıkıklarda ilk yardım

Eklem bulunduğu şekilde tespit edilir (sağlık ekiplerinin ulaşamayacakları ve taşıma yapılması gereken durumlarda).
Çıkık yerine asla oturtulmaya çalışılmaz.
Hasta ya da yaralıya ağızdan hiçbir şey verilmez.
Çıkık bölgesinde nabız, deri rengi, ısı kontrol edilir.
Tıbbi yardım istenir (112)
Yaralanma belirtileri: ağrı, morarma, kanama, yara kenarlarının ayrılması vb. durumlardır.

Yaralanmalarda ilk yardım

Kanama varsa durdurulur. Boğucu sargı (turnike) kullanımı Sağlık Bakanlığı'nın "İlk Yardım Yönetmeliği" uyarınca yasaklanmıştır. Bunun sebebi pek çok olayda boğucu sargının unutulması sonucu insanların uzuvlarını tamamen kaybetmiş olmasıdır.
Kanamayı durdurmak için yara üzerine gazlı bez (eğer bulunmuyorsa herhangi bir bez -yaralının kan kaybından ölmemesi mikrop kapmasından daha önemlidir-) konarak parmak ya da avuç içi ile hafif baskı uygulanır.
Kanama durmuyorsa yara üzerine konan sargı bezi kaldırılmadan üzerine bir yenisi eklenerek hafif baskı uygulamaya devam edilir.
Batan cisim varsa çıkarılmaz.
Yaralının sağlık kuruluşuna gitmesi sağlanır.
Yaralı tetanostan korunmak için uyarılır.
Delici göğüs yaralanmalarında, öncelikle göğüsteki açık yara birkaç kat temiz bez ya da plastik malzeme ile kapatılır. Yaralının bilinci yerindeyse yarı oturur şekilde oturması sağlanarak sırtı desteklenir ve ayakları 30 cm. yükseltilerek şok pozisyonu verilir.
Delici karın yaralanmalarında hasta sırt üstü yatırılır. Dışarı çıkmış organlar deri altına itilmez, yara üzerinde toplanarak üzeri temiz ve nemli bezle örtülür.
Tıbbi yardım istenir (112)
Zehir bulaşmış giysiler çıkartılır.
Zehirle temas etmiş deri 15-20 dk. boyunca bol suyla yıkanır.
Tıbbi yardım istenir (112).
Zehirlenmelerde genel ilk yardım uygulamaları

Olay yeri güvenliği sağlanır.
Hastanın bilinci ve yaşam belirtileri değerlendirilir.
Zehirlenmeye neden olan madde mümkün olduğunca kısa sürede ortamdan uzaklaştırılarak etki azaltılır.
Hastanın yaşamsal fonksiyonlarının (solunum, dolaşım) devamı sağlanmaya çalışılır.
Tıbbi yardım istenir (112).
Zehir danışma merkezi (114): Zehir danışma merkezi 24 saat hizmet vermektedir. Zehirlenme vakalarında merkez aranarak, yapılabilecekler hakkında bilgi alınabilir.